مقالات علمی

درباره ویتامین ب۱۲ بیشتر بدانیم

ویتامین ب۱۲ یک ویتامین  محلول در آب است که نقش اساسی در تشکیل گلبولهای قرمز خون، متابولیسم سلولی، عملکرد عصبی و تولید DNA و عملکرد طبیعی مغز دارد. متابولیسم همه سلول‌های بدن به ویتامین ب۱۲ وابسته است، زیرا این ویتامین در سنتز و ترکیب اسیدهای چرب و تولید انرژی نقش دارد‌. ویتامین ب۱۲ از طریق کمک به جذب اسید فولیک (B9)در بدن، سبب آزاد شدن انرژی می‌شود.

افرادیکه دارای رژیم گیاهخواری یا افرادیکه وگان هستند ممکن است مستعد کمبود ویتامین ب۱۲ باشند؛ زیرا منابع گیاهی فاقد ویتامین ب۱۲ می باشند. کمبود ویتامین ب۱۲ می‌تواند منجر به بروز علائم عصبی جبران‌ناپذیری برای فرد شود. کمبود ویتامین ب۱۲ زمانی رخ می‌دهد که بدن به اندازه کافی آن را دریافت نکند. این امر می‌تواند سبب آسیب‌های شدید و جبران‌ناپذیر به سیستم عصبی و مغز گردد. حتی اگر میزان این ویتامین کمی پایین‌تر از حد طبیعی باشد، می‌تواند موجب بروز علائمی مانند افسردگی، سردرگمی و گیجی، مشکلات حافظه، زوال عقل و خستگی شود. با این حال، این نشانه‌ها به تنهایی برای تشخیص کمبود ویتامین B12 کافی نیست. سایر علائم کمبود ویتامین ب۱۲ شامل یبوست، از دست دادن اشتها و کاهش وزن، زخم های دهان و زبان، رنگ پریدگی، کم‌خونی و علائمی مانند خستگی، تنگی نفس و نامنظم شدن ضربان قلب می باشد. با تشدید این علائم، ممکن است اختلالات عصبی مانند بی‌حسی و گزگز دست و پا مشاهده شود. برخی افراد نیز در حفظ تعادل بدن‌شان با مشکل مواجه می‌شوند.

نوزادانی که کمبود ویتامین ب۱۲ دارند، ممکن است حرکات غیر عادی، مانند لرزش صورت از خود نشان دهند. همچنین در صورت عدم درمان، به اختلالاتی مانند ریفلاکس معده، بیماری‌های تغذیه‌ای، حساسیت و اختلال رشد مبتلا می شوند.

چه کسانی در معرض خطر کمبود ویتامین B12 قرار دارند؟

-گیاهخواران با خطر کمبود شدید ویتامین ب۱۲ مواجه هستند، زیرا در رژیم غذایی آن‌ها محصولات حیوانی وجود ندارد. گیاهخواران در دوران بارداری و شیردهی با تشدید این کمبود مواجه می‌شوند، زیرا غذاهای گیاهی فاقد کوبالامین بوده و نمی‌تواند در طولانی مدت سلامت فرد را تضمین کنند.

-افراد مبتلا به کم‌خونی بدخیم پرنیشز (chronic pernicious anemia) ممکن است دچار کمبود ویتامین ب۱۲ باشند. در بدن بیماران مبتلا به این اختلال، فاکتور داخلی (IF) که نوعی پروتئین موجود در معده است و به بدن اجازه جذب ویتامین ب۱۲ را می‌دهد، به اندازه کافی وجود ندارد. بنابراین این افراد در استفاده از ویتامین ب۱۲ با مشکل مواجه می‌شوند.

-افراد مبتلا به سوءجذب ویتامین ب۱۲

-بیماران مبتلا به بیماری‌های مربوط به روده کوچک؛ برای مثال افرادی که روده آن‌ها از طریق جراحی کوتاه شده است، زیرا بدن‌شان نمی‌تواند به درستی کوبالامین (ب۱۲) را جذب کند.

-افراد مبتلا به بیماری کرون، البته برای تایید این موضوع همچنان نیاز به انجام مطالعات بیشتر است.

-افراد مبتلا به گاستریت (ورم معده)، سلیاک، بیماری التهابی روده و اعتیاد به الکل نیز ممکن است به کمبود ویتامین B12 دچار شوند، زیرا این بیماری‌ها باعث کاهش جذب مواد مغذی می‌شود.

-بیماران مبتلا به گاستریک آتروفیک؛ زیرا میزان فاکتور داخلی در این بیماری کاهش می یابد.

-افرادیکه در طولانی مدت از داروی متفورمین استفاده می کنند. زیرا این دارو ممکن است با کاهش حرکات روده و یا افزایش رشد باکتری های روده مرتبط باشد که با ویتامین ب۱۲ رقابت کرده و جذب ویتامین ب۱۲ را کاهش می دهند. یکی از روش‌های درمانی برای جبران کمبود ویتامین ب۱۲ در این افراد ، دریافت ویتامین ب ۱۲تزریقی است.

-افرادیکه در طولانی مدت از داروهای کاهنده اسید معده استفاده می کنند؛ کاهش طولانی مدت ترشح اسید معده، رهایی ویتامین ب۱۲ را از ذرات پروتئین غذا کاهش می دهد. بنابراین فاکتور داخلی قادر به باند شدن با ویتامین ب۱۲ نیست و جذب ویتامین به طور قابل توجهی کاهش می یابد.

-افرادیکه جراحی کلی یا جزئی معده انجام داده اند. در این افراد میزان فاکتور داخلی کاهش یافته و بنابراین جذب ویتامین  ب۱۲ به طور قابل توجهی کاهش می یابد.

-افرادیکه مشکل افزایش رشد باکتری ها در روده کوچک دارند. در این شرایط ویتامین ب۱۲ بیش از حد توسط باکتری ها استفاده می شود.

-افراد مبتلا به نارسایی پانکراس

-افراد مبتلا به عفونت هلیکوباکتر پیلوری

منابع ویتامین ب۱۲:

ویتامین ب۱۲ به طور طبیعی در محصولات حیوانی مانند ماهی، گوشت، تخم مرغ و لبنیات وجود دارد و معمولاً در غذاهای گیاهی یافت نمی‌شود . بهترین مواد غذایی حاوی ویتامین ب۱۲ شامل موارد زیر است:

گوشت گاو/ گوشت مرغ و ماکیان/ گوشت بره/ ماهی، به ویژه ماهی ساردین و ماهی تن/ محصولات لبنی مانند شیر، پنیر و ماست

برخی از محصولات مخمرهای غذایی/ تخم مرغ. در برخی منابع ذکر شده است که قابلیت دسترسی ویتامین  ب۱۲ در ماهی ۴۲%، گوشت گاو-گوساله-گوسفند ۵۶-۸۹%  و در ماکیان ۶۱-۶۶%  می باشد؛ اما در تخم مرغ پایین است حدودا کمتر از ۹%.

دوز مصرفی ب۱۲ برای بزرگسالان:

۱۰۰ میکروگرم در روز، ۲۵۰ میکروگرم در روز، ۵۰۰ میکروگرم در روز، ۱۰۰۰میکروگرم در روز

مکمل های ویتامین ب۱۲:

سیانوکوبالامین و هیدروکسی کوبالامین فرم های سنتتیک کوبالامین هستند. در حالیکه آدنوزیل کوبالامین و متیل کوبالامین دارای فعالیت بیولوژیک بوده و در واکنش های آنزیمی به عنوان کوفاکتور عمل می کنند. فرم روتین ویتامین ب۱۲ در مکمل ها، سیانوکوبالامین است. متیل کوبالامین همچنین برای مکمل های تغذیه ای قابل دسترس است. هیدروکسی کوبالامین در حال حاضر تنها فرم قابل دسترس برای مصرف وریدی است.

هیچ شواهدی وجود ندارد که میزان جذب ویتامین ب۱۲ در مکمل ها به واسطه فرم ویتامین تغییر کند. علاوه بر مکمل های تغذیه ای ویتامین ب۱۲، این ویتامین در فرم قرص های زیرزبانی نیز وجود دارد که شواهد نشان داده است که تفاوت در کفایت جذب بین فرم های خوراکی ویتامین ب۱۲ و فرم زیر زبانی وجود ندارد. اگر کمبود کوبالامین شدید باشد درمان از طریق تزریق عضلانی صورت می گیرد. اما اگر کمبود خیلی شدید نیست، فرم خوراکی ویتامین ب۱۲ می تواند  استفاده شود. بر اساس شواهد، در افراد گیاهخوار کمبود ویتامین ب۱۲ می تواند با استفاده از فرمولای خوراکی ویتامین ب۱۲ درمان گردد. دریافت خوراکی ۱تا۲ میلی گرم کوبالامین به نظر می رسد در این افراد مناسب است.

جذب ویتامین ب۱۲ از طریق انتشار ساده حتی در غیاب فاکتور داخلی اتفاق می افتد. بنابراین دوزهای بالای خوراکی ویتامین ب۱۲ ممکن است برای درمان کمبود ویتامین ب۱۲ به جای روش وریدی-عضلانی استفاده گردد. مکمل های خوراکی ویتامین ب۱۲ اگر نتوانند کمبود ویتامین را جبران نمایند ممکن است ویتامین ب۱۲ به صورت تزریقی داده شود. این راه روش موثری برای رساندن ویتامین ب۱۲ به بدن بدون نیاز به پروسه جذب روده ای است. مطالعه Cochrane سال ۲۰۱۸ نشان داده است که توانایی دوزهای بالای ویتامین ب۱۲ (۱۰۰۰-۲۰۰۰میکروگرم) در نرمال کردن میزان ب۱۲ سرم مشابه تزریق عضلانی ویتامین ب۱۲ است.

بیشترین جذب ویتامین ب۱۲ خوراکی به صورت فعال به واسطه فاکتور داخلی انجام می شود. در حدود یک درصد نیز با زیست دسترسی که تحت تاثیر عوامل دیگر قرار نمی گیرد جذب می شود . بنابراین دوز خوراکی ۱۰۰۰ میکروگرم روزانه برای تامین مقدار مورد نیاز روزانه ویتامین ب۱۲ بیشتر موثر است. حتی در برخی مطالعات نیز نشان داده شده است درمان خوراکی ویتامین ب۱۲ در افراد دچار کمبود فاکتور داخلی و بیماری های گوارشی نیز  موثر است. یک مطالعه نیز هیچ تفاوتی را بین اثر بخشی فرم خوراکی و زیر زبانی ویتامین ب۱۲ بعد ۴ هفته نشان نداده است. در مطالعه دیگری ویتامین ب۱۲ خوراکی به اندازه درمان وریدی در بهبود علائم خونی و نورولوژیک موثر بوده است.

Can Fam Physician. ۲۰۱۴ Feb; 60(2): 111–۱۱۲.

موارد مصرف ویتامین  B12

-آفت دهان: آ‌فت دهان یک بیماری التهابی است که باعث تاول روی زبان و داخل دهان می‌شود. به نظر می‌رسد استفاده از پماد حاوی ویتامین B12 یا مصرف ویتامین ب۱۲  به کاهش علائم آفت کمک می‌کند.

-سطح بالای هموسیستئین در خون (هیپرهموسیستئینمی) : مصرف خوراکی ویتامین B12، همراه با اسید فولیک و گاهی اوقات ویتامین B6، می‌تواند سطح هموسیستئین خون را کاهش دهد و از عوارض ناشی از این اختلال جلوگیری کند.

-درد عصبی ناشی از زونا: تزریق ویتامین B12 به شکل متیل کوبالامین زیر پوست شش بار در هفته به مدت حداکثر ۴ هفته، درد افراد مبتلا به آسیب عصبی ناشی از زونا را کاهش می‌دهد.

-تاثیر بر اختلالات خواب و بیداری: ویتامین ب۱۲ در سنتز و متابولیسم سروتونین، یک ماده شیمیایی مسئول تنظیم خلق و خو، نقش حیاتی دارد. با بهبود خلق و خو ممکن است اختلالات خواب شما برطرف شوند. علاوه بر بهبود خواب، ویتامین ب۱۲ می‌تواند بر درمان افسردگی شما نیز موثر باشد.

تداخلات دارویی قرص B12

-متفورمین

-مسدود کننده های H2 مانند رانیتیدین، سایمتیدین، فاموتیدین

-مهارکننده‌های پمپ پروتون (PPIs) مانند لانزوپرازول، امپرازول، پنتوپرازول

-آنتی بیوتیک‌هایی مانند کلرامفنیکل و نئومایسین

-داروهای ضد بارداری خوراکی مانند قرص‌های ترکیبی

منابع:

-Cochrane database sys rev 2018, 3: CD004655

-National institutes of health

-PDR

-Ncbi.nlm.nih.gov

مقدار مورد نیاز ویتامین ب۱۲

ردیف گروه سنی میزان مورد نیاز توصیه شدهRDA
۱ از بدو تولد تا ۶ماهگی ۰.۴ میکروگرم
۲ ۶تا۱۲ماهگی ۰.۵ میکروگرم
۳ کودکان ۱تا۳سال ۰.۹ میکروگرم
۴ کودکان ۴تا ۸ سال ۱.۲ میکروگرم
۵ مردان  ۹تا ۱۳ سال ۱.۸ میکروگرم
۶ مردان ۱۴-۱۸ سال ۲.۴ میکروگرم
۷ مردان ۱۹ تا ۳۰ سال ۲.۴ میکروگرم
۸ مردان ۳۱تا۵۰ سال ۲.۴ میکروگرم
۹ مردان ۵۱تا۷۰ سال ۲.۴ میکروگرم
۱۰ مردان بالای ۷۰ سال ۲.۴ میکروگرم
۱۱ زنان۹تا ۱۳ سال ۱.۸ میکروگرم
۱۲ زنان۱۴ سال به بالا ۲.۴ میکروگرم
۱۳ بارداری ۲.۶ میکروگرم
۱۴ شیردهی ۲.۸ میکروگرم

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *