درباره مکمل های کلسیم  بیشتر بدانیم…

کلسیم فراوان ترین ماده معدنی در بدن است که در کنار نقش آن در ساخت و سلامت استخوان ها و دندان ها، برای عملکرد اعصاب، انتقال پیام ها، ترشح هورمون ها، انقباضات عضلانی، عملکرد قلب، انعقاد خون، عملکرد سیستم ایمنی و … لازم است. مهمترین منابع غذایی کلسیم، خانواده لبنیات، سبزیجات برگ سبز تیره نظیر کلم پیج، بروکلی، بادام، توفا، ساردین و … می باشد.

مهمترین علایم کمبود کلسیم شامل گزگز و خواب رفتگی انگشت ها، تشنج، ضربان غیر طبیعی قلب و … که در صورت عدم انجام اقدامات لازم گاهی می تواند منجر به مرگ شود.  مسمومیت با کلسیم و کلسیم بالای خون نیز  می تواند باعث ضعف عضلات، عملکرد ضعیف کلیه، سطوح پایین فسفات، یبوست، تهوع، خستگی مفرط و … شود.

کلسیم توسط مکانیسم انتقال فعال و انتشار ساده در روده کوچک جذب میشود. در دریافت های کم تا متوسط، کلسیم از طریق انتقال فعال جذب می شود. انتقال فعال کلسیم بستگی به عملکرد فرم فعال ویتامین دی یعنی 1و25 دی هیدروکسی کوله کلسیفرول دارد. سپس کلسیم از کمپلکس های کلسیم در طی هضم آزاد شده و در فرم یونیزه برای جذب آزاد می گردد.  زمانیکه دریافت کلسیم افزایش می یابد انتقال فعال کلسیم اشباع شده و مقدار بیشتر کلسیم از طریق انتشار ساده جذب می شود.

بالاترین جذب کلسیم در نوزادی است که در حدود 60 درصد است. در طی مراحل اولیه بلوغ 34% و دو سال بعد به  25 درصد می­رسد که برای چند سال به همین صورت باقی می­ماند. با افزایش سن، جذب کلسیم کم می­شود. طوریکه در زنان یائسه جذب کلسیم به حدود 0.21 درصد کاهش می­یابد. در طی 3 ماه دوم بارداری، کفایت جذب کلسیم افزایش می­یابد.

کلسیمی که در روده جذب نشده، در مدفوع دفع می­شود. بیشتر از 98 درصد کلسیم از طریق فیلتراسیون گلومرولی که در کلیه انجام می­شود بازجذب می­گردد. بازجذب کلیوی عمدتا توسط هورمون پاراتیروئید PTH تنظیم می­شود.

تقریبا 40 درصد کلسیم در پلاسما به پروتئین ها عمدتا البومین  باند می شود.

دو شکل اصلی و رایج  کلسیم در مکمل ها، کلسیم سیترات و کلسیم کربنات می باشد. کلسیم کربنات از آنجاییکه برای جذب به اسید معده نیاز دارد، زمانیکه همراه با غذا مصرف می شود جذب بهتری دارد. سیترات کلسیم برای جذب به اسید معده نیاز ندارد بنابراین هم با معده خالی و هم همراه غذا به خوبی جذب می­شود. در نتیجه افرادیکه میزان اسید معده آنها پایین است ( که معمولا در سالمندان شایع است) سیترات کلسیم راحت از کربنات کلسیم جذب می­شود.

سایر اشکال کلسیم در مکمل ها شامل سولفات کلسیم،آسکوربات کلسیم، هیدروکسی آپاتیت میکرو کریستالین کلسیم، گلوکونات کلسیم، لاکتات و فسفات کلسیم.

مطالعات نشان داده اند زمانیکه در هر نوبت 500 میلی گرم یا کمتر کلسیم مصرف می­شود، جذب کلسیم بهتر است . بنابراین اگر مکمل 1000 میلی گرم کلسیم دریافت می­شود، بهتر است به صورت دو دوز کمتر و دو بار در روز مصرف شود.

مکمل­های کلسیم خصوصا کربنات کلسیم ممکن است در بعضی افراد موجب نفخ و یبوست شوند. اگر هر یک از این علایم وجود دارد، می توان کلسیم را در دوزهای تقسیم شده در طی روز مصرف نمود یا مکمل را همراه با وعده های غذایی مصرف کرد. در بعضی موارد بهتر است شکل مصرفی کلسیم را در مکمل تغییر دهیم.

کفایت جذب کلسیم (میزان قابل جذب و برداشت توسط جایگاه های هدف) بر اساس ترکیبات مختلف تغییر می­کند. برای مثال در یک مطالعه، کفایت جذب از دوز 250 میلی گرم سیترات کلسیم 35%، کربنات کلسیم  27%، تری کلسیم فسفات 25% و کفایت جذب کلسیم از شیر 29 درصد گزارش شده است.  تعدادی از مطالعات نیز نشان داده اند کلسیم از کلسیم سیترات و کلسیم سیترات مالات نسبت به کلسیم کربنات کفایت جذب بیشتری دارد.

در افرادیکه نقص ترشح اسید معده دارند، کربنات کلسیم ضعیف تر جذب می­شود  مگر اینکه کلسیم همراه با غذا مصرف شود.  در کل مطالعات نشان می­دهند که کلسیم سیترات بهتر از کلسیم کربنات جذب می­شود و بنابراین کلسیم سیترات ممکن است در کمک به پیشگیری و بهبود استئوپرز موثر باشد.

مطالعات نشان داده اند که کلسیم سیترات جذب حدود 22-27% بهتر از کلسیم کربنات داشته وقتی همراه با معده خالی یا با غذا دریافت شود. نتایج یک متاآنالیز نشان داده است که جذب کلسیم سیترات 27درصد بالاتر از کلسیم کربنات است وقتی با معده خالی مصرف می شود و 22 درصد بالاتر از کربنات است زمانیکه با غذا دریافت می­شود.

به نظر نمیرسد دریافت های بالاتر از 600 میلی­گرم که اثر مفید داشته باشد.  استفاد طولانی مدت از دوزهای بالای کلسیم کربنات بیشتر از 12 گرم در روز (در حدود 5 گرم کلسیم المنتال ) ممکن است موجب سندرم شیرقلیایی، نارسایی کلیه و … شود.

تداخلات دارویی با مکمل های کلسیم :

-بیس فسفونات ها (آلندرونات-اتیدرونات و ….): مصرف همزمان بیس فسفونات و کلسیم ممکن است موجب کاهش جذب بیس فسفونات گردد.

-بلوکه کننده پمپ پروتون H2 (سایمتیدین-فاموتیدین-رانیتیدین) که مصرف همزمان با کلسیم کربنات یا کلسیم فسفات می تواند موجب کاهش جذب نمک کلسیم شود.

-لووتیروکسین: مصرف همزمان لووتیروکسین و کربنات کلسیم موجب کاهش جذب لووتیروکسین و افزایش میزان تیروتروپین سرم می شود. شواهدی  وجود ندارد که دیگر فرم های کلسیم جذب لووتیروکسین را بلوک می کند اگر همزمان مصرف شوند.  لووتیروکسین زمانیکه ظرف 4 ساعت پس از مصرف مکمل کربنات کلسیم مصرف شود به خوبی جذب نمی شود.

-آنتی بیوتیک های کینولونی (سیپروفلوکساسین-لووفلوکساسین- موکسی فلوکساسین …): مصرف همزمان با کلسیم، جذب کینولون ها را کاهش می دهد.

-تتراسایکلین: مصرف همزمان موجب کاهش جذب تترا سایکلین می شود. تتراسایکلین ها ممکن است تشکیل کمپلکس های غیر قابل جذب با کلسیم دهند.

دلوتگراویر (داروی HIV) : مصرف مکمل های کلسیم همزمان با آن سطح خونی دارو را می­­تواند کاهش دهد. برای جلوگیری از این تداخل باید دلوتگراویر را 2 ساعت قبل یا 6 ساعت بعد از مصرف مکمل های کلسیم مصرف نمود.

هر کدام از مکمل های کلسیم حاوی چه میزان کلسیم المنتال هستند:

کلسیم کربنات و فسفات حاوی 40 درصد کلسیم المنتال

کلسیم سیترات حاوی 21 درصد کلسیم المنتال

کلسیم لاکتات حاوی 13 درصد کلسیم المنتال

کلسیم گلوکونات حاوی 9 درصد کلسیم المنتال

در کل :

به طور کلی کلسیم کربنات یک مکمل یبوست آور است. اما بالاترین میزان کلسیم را دارد و ارزان است. کلسیم سیترات جذب آسان تری داشته و نیاز به اسید معده برای جذب ندارد اما گران است و حاوی مقادیر بالای کلسیم نیست. اگر فرد مشکل یبوست نداشته باشد و برایش قابل تحمل باشد زمانیکه کلسیم بالایی برای درمان نیاز است مکمل کربنات می تواند استفاده شود که باید در دوز کوچک (500 میلی گرم هر بار) و ترجیحا همراه با غذا به منظور افزایش جذب مصرف گردد. در غیر این صورت مکمل سیترات توصیه می شود که کفایت جذب بالاتری دارد.

مقادیر مورد نیاز کلسیم :

PDR   FOR SUPPLEMENT

HARVARD MEDICAL SCHOOL

Am Fam Physician.2000.15;62(8):1895-1896