بسیاری از افراد دردوره ای کوتاهی از زمان داشتن احساس بد را تجربه کرده و یا احساس می کنند که مثل همیشه نیستند. بعضی اوقات، این تغییرات خلق و خو و مود، با تغییرات فصلی شروع می شود. این افراد ممکن است در پاییز و زمستان احساس افت و کم انرژی بودن کرده و در بهار که روزها بلندتر می شود، حال بهتری کنند.
در برخی مواقع، این تغییرات خلق و خو جدی تر است و می تواند احساسات، افکار و حتی انجام فعالیت های روزانه ما را تحت تاثیر قرار دهد. اگر شما هم تغییر قابل توجهی در خلق و خو و رفتار خود می بینید زمانیکه فصل تغییر می کند، شما از یک اختلال ناشی از فصل که نوعی از افسردگی است (seasonal affective disorder) یا به عبارتی دیگر “افسردگی زمستانی” رنج می برید.
در بیشتر موارد، علائم این اختلال فصلی در اواخر پاییز و اوایل زمستان شروع شده و در طی بهار و تابستان از بین می رود که تحت عنوان “افسردگی زمستانی” شناخته می شود. در مقابل، برخی افراد ممکن است اپیزودهای افسردگی را در طی بهار و ماههای تابستان تجربه کنند که “افسردگی تابستانی” نامیده شده و کمتر شایع است.
این افسردگی فصلی به عنوان یک اختلال مجزا در نظر گرفته نمی شود؛ اما نوعی از افسردگی است که توسط الگوهای فصلی با علائمی که ۴ تا۵ ماه در سال طول می کشند شناخته می شود.
علائم و نشانه های افسردگی فصلی:
-احساس افسردگی در بیشتر ساعات روز و تقریبا هر روز
-از دست دادن علاقه به فعالیت هایی که قبلا از انجام آنها لذت می بردید
-تغییرات در اشتها و وزن
-مشکلات خواب
-سطح انرژی پایین
-احساس بی انگیزگی و بی ارزشی
-مشکل در تمرکز
-تصور مرگ یا خودکشی
افسردگی زمستانی در کنار این علائم ذکر شده ممکن است علائم اختصاصی نیز داشته باشد نظیر:
-خواب بیش از حد
-پرخوری خصوصا خوردن غذاهایی که کربوهیدرات بالا دارند
-افزایش وزن
-ترک اجتماع
افسردگی تابستانی نیز دارای یکسری علائم اختصاصی خاص خودش است شامل:
-مشکل در خوابیدن
-اشتهای ضعیف
-کاهش وزن
-تحریک پذیری
-اضطراب
-دوره هایی از رفتارهای تهاجمی
تشخیص افسردگی فصلی:
-داشتن علائم افسردگی ماژور یا داشتن بیشتر علائم اختصاصی ذکر شده در بالا
-اپیزودهای افسردگی بایستی در طی فصل های خاص اتفاق بیافتد. مثلا فقط در ماههای زمستان یا ماههای تابستان برای حداقل ۲ سال پیاپی. با اینحال هیچکدام از افراد، علائم افسردگی فصلی را هر سال تجربه نکرده اند.
-این علائم بایستی تکرار بیشتری داشته باشد نسبت به اپیزودهای افسردگی که ممکن است افراد در دیگر ماههای سال تجربه کنند.
چه افرادی مستعد ابتلا به افسردگی زمستانی هستند:
این نوع افسردگی در زنان بیشتر از مردان اتفاق می افتد . همچنین در افرادی شایع است که افسردگی ماژور دارند و یا اختلال دو قطبی خصوصا اختلال دو قطبی تیپ ۲ که با اپیزودهای افسردگی عودکننده و هیپومانیک مرتبط است. علاوه براین، در افراد مبتلا به افسردگی زمستانی، اختلالاتی نظیر اختلال نقص توجه، بیش فعالی، اختلال خوردن، اضطراب یا اختلال پانیک شایع است.
علت های افسردگی زمستانی:
اگرچه علت افسردگی زمستانی کامل و دقیق مشخص نیست اما محققان نشان داده اند که افراد با افسردگی زمستانی ممکن است کاهش فعالیت سروتونین در مغز داشته باشند که این ماده به تنظیم مود و خلق و خو کمک می کند. محققان همچنین نشان داده اند که نورخورشید میزان ملکول هایی را که به حفظ میزان سروتونین کمک می کنند، کنترل می نماید. اما در افراد دچار افسردگی زمستانی، این فرایند به درستی کار نکرده که منجر به کاهش میزان سروتونین در زمستان می شود.
دیگر یافته ها نشان می دهد که افراد با افسردگی زمستانی، ملاتونین بیشتری تولید می کنند. ملاتونین هورمونی است که برای چرخه خواب و بیداری نرمال لازم است. افزایش تولید ملاتونین می تواند میزان خواب آلودگی را افزایش دهد.
همچنین سروتونین و ملاتونین به حفظ چرخه شبانه روزی خواب و بیدار کمک می کنند. در افراد مبتلا به افسردگی زمستانی، تغییر در سروتونین و ملاتونین این ریتم شبانه روزی را به هم میزند. در نتیجه این افراد نمی توانند تغییرات فصلی در طی روز را تنظیم کنند که منجر به تغییرات خواب، مود و خلق و خو و رفتار خواهد شد.
کمبود ویتامین دی ممکن است این مشکل افسردگی زمستانی را بدتر کند. زیرا ویتامین دی موجب افزایش فعالیت سروتونین می¬شود و این خود عامل ناراحتی و حساسیت های عاطفی است. ویتامین D برای تبدیل شدن تریپتوفان به سروتونین که یک ماده شیمیایی در مغز است، بسیار ضروری است. این تغییرات سبب خلق و خوی آرام، تصمیم گیری و روابط اجتماعی می شوند. سطح پایین ویتامین D به معنی پایین بودن سروتونین است که منجر به احساس غم، افسردگی و بی حوصلگی می شود. علاوه بر ویتامین دی موجود در رژیم، ویتامین دی در پوست در مواجهه با نور خورشید تولید می گردد. با کاهش طول روز در زمستان، افراد مبتلا به افسردگی زمستانی ممکن است میزان ویتامین دی پایین تری داشته باشند که فعالیت سروتونین را تحت تاثیر قرار می دهد. بنابراین علل افسردگی زمستانی شامل:
-ساعت بیولوژیکی بدن (ریتم شبانه روزی)
-کاهش سطح نور خورشید در پاییز و زمستان
-سطح سروتونین (کاهش نور خورشید می تواند باعث افت سروتونین شود که نهایتا ممکن است باعث افسردگی شود).
-سطح ملاتونین
-کاهش ویتامین دی بدن
چه عواملی ممکن است خطر ابتلا به افسردگی زمستانی را افزایش دهد:
-سابقه خانوادگی
-داشتن افسردگی ماژور یا اختلال دو قطبی
– به دور از خط استوا زندگی کردن. به نظر می رسد ابتلا به افسردگی زمستانی بیشتر در میان افرادی که در شمال یا جنوب خط استوا زندگی می کنند شایع است. این ممکن است به دلیل کاهش نور خورشید در زمستان و روزهای طولانی تر در ماه های تابستان باشد.
درمان افسردگی زمستانی:
درمان هایی برای کمک به افراد مبتلا به افسردگی زمستانی در دسترس است که می تواند به تنهایی و یا در ترکیب با هم استفاده شوند:
-نور درمانی
-روان درمانی
-داروهای ضدافسردگی
-دریافت ویتامین دی به صورت مکمل یا از طریق منابع غذایی
از آنجائیکه بیشتر افراد مبتلا به افسردگی زمستانی، اغلب کمبود ویتامین دی دارند، ممکن است مصرف ویتامین دی علائم را بهبود ببخشد. با اینحال، مطالعات نتایج متناقض در این زمینه نشان داده¬اند. برخی نتایج نشان داده¬اند که به اندازه نور درمانی، ویتامین دی در کاهش علائم افسردگی زمستانی اثر داشته و برخی مطالعات هم نشان دهنده بی اثر بودن ویتامین دی بوده است.
آیا افسردگی زمستانی قابل پیشگیری است:
از آنجائیکه زمان شروع افسردگی زمستانی قابل پیشگویی است، افراد با تاریخچه افسردگی زمستانی ممکن است از شروع درمان های ذکر شده در بالا قبل پاییز سود ببرند.