میگرن یک بیماری عصبی-عروقی ناتوان کننده است که شیوع آن در جمعیت جهان و در جمعیت ایران به ترتیب ۱۵ و ۱۴ درصد می باشد. ۶% مردان و ۱۸% زنان در سراسر جهان مبتلا به میگرن هستند. بنابراین میگرن ۲-۳ برابر شیوع بیشتری در زنان در مقایسه با مردان داشته و بار بیماری و شدت آن در زنان بیشتر است. تظاهرات بالینی میگرن نظیر شدت سردرد و نیز ترس از نور، تهوع، استفراغ، حساسیت به صدا و … در میان بیماران متفاوت است. همچنین، بیماری های مختلف مرتبط با میگرن نظیر اختلالات روانی (افسردگی-اضطراب)، اختلال خواب، خستگی، فاکتورهای خطر بیماری های قلبی-عروقی مانند پرفشاری خون، دیابت، افزایش کلسترول، چاقی و بیماریهای قلبی-عروقی، بیماریهای عروق مغز نیز در برخی بیماران مشاهده شده است. سردردهای میگرن معمولا در یک طرف سر بوده و اغلب با حالت تهوع و یا حساسیت به نور همراه هستند. میگرن موجب تغییرات التهابی در سلولهای عصبی شده که درد را ایجاد میکنند. ممکن است قبل از شروع درد میگرن برخی افراد حساسیت به نور یا سوزن سوزن شدن را در اندامهای خود تجربه کنند که به این وضعیت درد میگرن اورا گفته میشود. در فرم اپیزودیک میگرن، ۱۵ روز یا بیشتر سردرد در ماه برای حداقل ۳ ماه متوالی مشاهده میگردد. در طی قاعدگی یا دوران بارداری نیز ممکن است به دلیل نوسانات هورمونی افراد دچار حملات میگرن شوند.
اگرچه پاتوژنز میگرن به طور کامل شناخته نشده است، شروع حمله میگرن میتواند ناشی از اثر متقابل محرکهای بیرونی و درونی باشد. از طرف دیگر، شواهد نشان میدهند که فاکتورهای رژیمی ممکن است نقش مهمی در مکانیسم آن داشته باشند. ترکیبات رژیم ممکن است با اثر بر روی تنظیم نوروپپتیدها، گیرندههای عصبی، کانالهای یونی، فعالیت سیستم عصبی سمپاتیک، متابولیسم گلوکز مغز و یا از طریق التهاب، رهایی نیتریک اکساید و اتساع عروق در ایجاد یا کاهش دردهای میگرن اثر داشته باشند.
کمبود بسیاری از مواد مغذی از جمله منیزیم، نیاسین (ویتامین ب۳)، ریبوفلاوین (ویتامین ب۲)، کوبالامین (ویتامین ب۱۲)، کوآنزیم کیوتن، کارنیتین، آلفالیپوئیک اسید و ویتامین دی با ایجاد میگرن مرتبط است. همچنین افزایش در میزان هموسیستئین میتواند موجب حمله میگرن شود. بنابراین داشتن یک رژیم غذایی سالم و حاوی مواد مغذی نقش حیاتی در پیشگیری از میگرن دارد.
نتایج یک مقاله مروری نشان داده است که مکمل یاری با منیزیم، کارنیتین، ریبوفلاوین، نیاسین، کوآنزیم کیوتن، ویتامین دی، آلفالیپوئیک اسید نقش مهمی در کاهش درد بیماران مبتلا به میگرن دارند. بنابراین به دلیل اثر احتمالی داروهای شیمیایی و اعتیاد دارویی به دنبال مصرف این داروها، استفاده از ترکیبات مواد مغذی به تنهایی و یا در ترکیب با هم در کنار درمان دارویی روتین پیشنهاد میگردد.
مواد غذایی تشدید کننده دردهای میگرن که بایستی حذف شوند:
مواد غذایی نظیر شکلات، کافئین، شیر، پنیر، نوشیدنی های الکلی نشان داده اند که یک شروع کننده برای حمله های میگرنی هستند. مرکبات، مغزها، گوشت\ های فرایند شده، منوسدیم گلوتامات، شیرین کننده مصنوعی آسپارتام، اسیدهای چرب، بستنی، گوجه فرنگی، پیاز، هیستامین، تیرامین، فنیل اتیل آمین، نیترات ها، سوکرالوز و گلوتن نیز نشان داده شده است که در شروع دردهای میگرن موثر هستند.
منوسدیم گلوتامات سابقه طولانی در ایجاد سردرد و میگرن دارد. این ماده یک طعم دهنده غذایی است که به انواع محصولات غذایی نظیر سس سالاد تا چیپس اضافه می شود.
در مرکبات نیز ماده اکتاپامین وجود داشته که نوعی ماده شیمیایی است که میتواند برای افرادیکه حساس هستند ایجاد سردردهای میگرنی کند.
تیرامین موجود در مرکبات، شکلات و برخی پنیرها خصوصا پنیرهای کهنه و غذاهای تخمیری میتوانند پتانسیل تحریک کنندگی برای مغز داشته باشند.
یک مقاله مروری نشان داده است که گرسنگی در ۴۴% و نوشیدن الکل در ۲۷% افراد مبتلا به میگرن، شروع کننده درد بوده است.
بنابراین، رژیم های حاوی مقادیر کمتر محصولات لبنی، کافئین، غذاهای فرآیند شده، نان سفید و گوشتهای فرآیند شده در کاهش علائم و تکرار حملات میگرن مفید هستند.
مواد غذایی کاهش دهنده حملات میگرن:
-اسیدهای چرب امگا۳ و ایکوزاپنتاانوئیک اسید (EPA) موجب کاهش شیوع سردردهای شدید و سردرد میگرن خواهند شد. ماهی ها سرشار از اسیدهای چرب امگا۳ و مقادیر اندکی امگا ۶ هستند که بایستی برای رژیم افراد مبتلا به میگرن در نظر گرفته شوند.
مشاهده محصول
امگا ۳ + ویتامین د۳ و ای روغن ماهی تغلیظ شده
-رژیم های کتوژنیک (چربی بالا و کربوهیدرات پایین)، رژیم های با اندیکس گلیسمی پایین، رژیم اتکینز (حاوی پروتئین بالا) و یا رژیم کم سدیم در کاهش درد بیماران مبتلا به میگرن مفید هستند.
-منیزیم برای فعالیت بسیاری از آنزیم ها ضروری بوده و نقش مهمی در فعالیت نوروترنسمیترها و انعطاف پذیری عصبی بازی میکند. بنابراین منیزیم جزو مواد مغذی است که در کاهش حملات میگرن موثر است. مکمل‌های حاوی منیزیم به‌عنوان درمان‌های رایج برای سردردهای میگرن در نظر گرفته می‌شوند. در حقیقت درد مداوم ناشی از میگرن باعث میشود که نورون‌های مغز فعال‌تر و حساس‌تر از حد طبیعی شوند و این حساسیت مفرط، نقش بسیاری در طولانی‌شدن روند میگرن ایفا میکند.
منیزیم همانند یک نگهبان دروازه سلولی برای این نورون‌ها عمل میکند. هنگامی که منیزیم به وفور یافت میشود، دروازه‌های سلولی بسته شده و این ماده از فعال شدن یا حساس شدن نورون‌ها جلوگیری میکند. هنگامی که میزان منیزیم کاهش می‌یابد، دروازه‌های سلولی باز می‌شوند و یون ها (مانند سدیم، پتاسیم و کلسیم) یا مواد شیمیایی (مانند گلوتامات) میتوانند خواص فیزیولوژیکی نورون‌های دخیل در ایجاد سردرد میگرنی را تغییر دهند.
-ریبوفلاوین (ویتامین ب۲) جزء مهم تولید انرژی در میتوکندری و پایداری غشا بوده و می تواند تکرار حملات میگرن را کاهش دهد. ویتامین ب۲ در محصولات حیوانی مانند ماهی سالمون، گوشت قرمز و نیز غلات و قارچ وجود دارد.
-کربوهیدرات های پیچیده مانند نان های سبوس دار، جو، چاودار و … دیرهضم بوده و از این طریق میتوانند سطح قند خون را حفظ کنند. بنابراین در کاهش گرسنگی و جلوگیری از حملات میگرن موثر هستند.
-اسفناج به دلیل داشتن مقادیر بالای اسید فولیک توصیه می شود. اسید فولیک در کاهش میزان هموسیستئین موثر است. هموسیستئین به دلیل نقص عملکرد میتوکندری و استرس اکسیداتیو نقش مهمی در پاتوژنز میگرن دارد.
-دریافت آب کافی و هیدراته نگه داشتن بدن
-دریافت ویتامین های گروه ب
مطالعات مختلف نشان دادهاند ویتامین های گروه ب، نقش درمانی در اختلالات نورولوژیک داشته و اثرات درمانی دوزهای بالای آنها در اختلالات درد شناخته شده است. مصرف روتین ویتامینهای ب۱، ب۶ و ب۱۲ برای کنترل درد مزمن، کاهش شدت درد و ناتوانی تایید شده است. مقالات مروری اخیر نشان داده اند که ویتامین ب۶، اسید فولیک و ویتامین ب۱۲ میتوانند شدت و تکرار حملات میگرن را کاهش دهند. استفاده از ویتامینهای ب۱، ب۶، فولات و ب۱۲ و یا ترکیب آنها میتواند موجب کاهش قابل توجه در تکرار حملات سردرد و تعداد داروهای مصرفی شود.
اثر ویتامینهای گروه ب روی میگرن ممکن است ناشی از چند مکانیسم باشد. برخی مطالعات نشان دادهاند که ویتامینهای ب خصوصا ویتامینهای ب۱ و ب۱۲ سنتز و ترشح سروتونین را در چندین ناحیه از مغز افزایش میدهند. مقادیر پایین سروتونین در حملات میگرن مشارکت دارد. بنابراین یکی از اهداف درمانی میگرن، تنظیم میزان سروتونین به واسطه تقویت سیگنال¬های آن است که موجب تسکین درد می شود. علاوه براین، ویتامین های گروه ب میتوانند شرایط التهابی را کاهش دهند. میزان بالای مدیاتورها یا واسطه های التهابی در میگرن مشاهده شده است.
همچنین، این ویتامینها میزان هموسیستئین را کاهش میدهند. افزایش هموسیستئین موجب افزایش تحریک عصبی، برانگیختگی عصبی و فعال شدن سیستم trigeminovascularدر میگرن میشود. سیستم trigeminovascular از نورون ساخته‌شده که به آن عصب سه‌قلو یا عصب پنجم جمجمه‌ای گفته می¬شود. نورون‌های مربوط به عصب سه‌قلو درعین‌حال که عروق خونی مغز را احیا میکنند، ممکن است در بروز برخی از انواع سردردها دخالت داشته باشد. شواهد حاکی از آن است که فعالیت هورمون جنسی با سیستم trigeminovascular ارتباط داشته و سلولهای عصبی آن مانند ماشه برای میگرن در زنان عمل میکنند. براین اساس گفته میشود هورمون استروژن نقش اصلی را در توسعه میگرن در زنان ایفا میکند، درحالی‌که هورمون تستوسترون نقش محافظتی در برابر میگرن داشته و هورمونی مانند پرولاکتین در شدت گرفتن میگرن مؤثر است.