عنصر ید در عملکرد غده تیروئید و متابولیسم هورمونهای تیروئید بسیار ضروری بوده و نقش مهمی در حفظ سلامت سیستم عصبی و سوخت و ساز پروتئین داشته که کمبود آن یک مشکل بهداشتی در سراسر جهان است.
نیاز به ید در طی بارداری به دلیل افزایش تولید هورمونهای تیروئید، افزایش دفع کلیوی ید (کلیرنس کلیوی ید به طور قابل توجهی در بارداری به دلیل افزایش ناشی از بارداری در عملکرد کلیه به همراه 75 درصد جریان پلاسمایی کلیوی بالاتر در میانه بارداری و 50 درصد افزایش فیلتراسیون گلومرولی از 3 ماه اول بارداری تا پایان بارداری، افزایش می یابد ) و بالا بودن نیاز جنین به ید افزایش مییابد. مکانیسم مهم برای افزایش ابتدایی مرتبط با بارداری در تولید هورمون تیروئید میزان بالای هورمون HCG در اوایل بارداری است که غده تیروئید را برای افزایش تولید هورمون تیروئید تحریک میکند. لذا مادران باردار مستعد کمبود ید هستند. بنابراین دریافت کافی ید در طی بارداری و اوایل کودکی به منظور تکامل مغز و بلوغ بسیار حیاتی است.
کمبود ید با کرتینیسم یا نقص تکامل عصبی در کودکان و نیز مشکلات زایمان مرتبط است. بیماری کرتینیسم (Cretinism) نوعی بیماری است که به علت وجود هیپوتیروئیدی از زمان تولد روی می‌دهد. وجود هیپوتیروئیدی از زمان تولد اغلب ناشی از کمبود ید در دوران جنینی است که موجب عقب افتادگی ذهنی و جسمی نوزاد می‌گردد. علائم کرتینیسم شامل آسیب‌های مغزی، عقب ماندگی ذهنی و جسمی، کوتاهی قد، بزرگی زبان، هیپوتونی و دیر بسته شدن فونتانلها (ملاج سر)، تحلیل استخوان‌ها و کاهش متابولیسم پایه در کودکی، خستگی و خواب آلودگی، مشکلات یادگیری، پوست خشک، خشن و سرد، برادیکاردی و اضافه وزن. کمبود خفیف تا متوسط ید نیز نشان داده است با نقص شناختی ضعیف در کودکان مرتبط است و با کم شدن نمرات IQ در نوزاد ارتباط دارد.
متوسط غلظت ید ادرار به عنوان یک بیومارکر برای ارزیابی وضعیت ید در یک جمعیت استفاده میشود. ید ادراری کمتر از 100 میکروگرم در لیتر در کل جمعیت یا کمتر از 150 میکروگرم در مادران باردار نشان دهنده کمبود ید است. اگرچه نمک های موجود در بازار ید دار هستند، اما ید موجود در نمک برای تامین نیاز مادر باردار کافی نیست و آنها نیاز به مکمل ید دارند.
انجمن تیروئید اروپا و انجمن اندوکرین، مکمل ید را برای زنان باردار و شیرده و زنانیکه قصد بارداری دارند به میزان حداقل 150 میکروگرم روزانه توصیه کرده است. همچنین به منظور دریافت کافی ید در طی بارداری، سازمان جهانی بهداشت دریافت 250 میکروگرم ید را در نواحیای که کمبود ید دارند از طریق ید دار کردن نمک یا دریافت مکمل ید توصیه نموده است. بر اساس توصیههای اخیر انجمن تیروئید امریکا و انجمن اندوکرین دریافت روزانه 250 میکروگرم ید برای تمام زنان باردار و شیرده نه تنها در مناطق دچار کمبود ید بلکه در همه مناطق با دریافت کافی نیز ضروری است. بر اساس توصیه سازمان جهانی بهداشت و انجمن تیروئید امریکا، میزان ید دریافتی در زمان بارداری و شیردهی بر اساس میانه غلظت ید ادرار کمتر از 150 میکروگرم ناکافی، بین 150 تا 249 میکروگرم در لیتر کافی و بین 250 تا 499 میکروگرم در لیتر بیشتر از حد کافی و بیشتر از 500 میکروگرم در لیتر زیاد تلقی می شود. مصرف مقادیر کافی ید در طی بارداری موجب افزایش هوش کودکان شده و تاثیرات مطلوب روی رشد مو، ناخن، پوست و دندان مادر دارد.
در ایران مکمل یاری ید برای تمام زنان باردار از سال 1395 شروع شده و تمام ارزیابیهای بعدی نشان داد که میانه ید ادرار در زنان باردار 210 میکروگرم در لیتر بود که موید دریافت کافی ید در این جمعیت است. بنابراین مکمل یاری ید با حداقل 150 میکروگرم ید از سه ماه قبل بارداری و در طول بارداری و شیردهی روشی مطمئن برای تامین ید مورد نیاز مادران باردار و شیرده میباشد. در طی دوران شیردهی نیز برای نوزادانی که با شیر مادر تغذیه میشوند، از آنجائیکه ید را از شیر مادر دریافت می کنند بنابراین دریافت مکمل ید در طی دوران شیردهی نیز لازم است.
با توجه به پژوهشها و تحقیقات بین المللی نشان داده شده است که تجویز قرص ید در کنار اسید فولیک در دوران بارداری و شیردهی می تواند از ایجاد صدمات احتمالی ناشی از کمبود آنها جلوگیری کند.
اسید فولیک یک ویتامین محلول در آب است که نقش مهمی در عملکرد مغز داشته و تامین مقادیر کافی اسید فولیک قبل و در طی بارداری بسیار حائز اهمیت است. کمبود اسید فولیک منجر به نقص لوله عصبی در جنین میشود. بنابراین تامین اسید فولیک در زنانی که قصد بارداری دارند بسیار مهم است. به گفته نایب رییس انجمن متخصصان ایران نیز از جمله مهم‌ترین و معتبرین مکمل‌هایی که در دوره بارداری مورد نیاز است، فولیک اسید است. مطالعات نشان داده است که تجویز فولیک اسید برای یک خانم در پیش از بارداری، در زمان تشکیل سلول تخم ضروری است تا جلوی ناهنجاری‌های لوله عصبی جنین گرفته شود و به همین دلیل اکنون برای تمامی خانم‌هایی که قصد بارداری دارند، باید حداقل یک تا سه ماه قبل از بارداری، مصرف اسیدفولیک آغاز شود و در مدت بارداری هم مصرف آن را ادامه دهند. با اینحال، مصرف بیش از حد فولیک اسید در طی بارداری میتواند موجب آسیب سیستم عصبی (منتهی به اوتیسم)، مقاومت انسولین، چاقی و مشکلات ذهنی در نوزاد شده و خطر تومورها را برای مادر افزایش دهد. همچنین میزان زیاد فولیک اسید ممکن است کمخونی را افزایش دهد که اگر این موضوع در فرد تشخیص داده نشود خطرات آن به مغز، عصب و نخاع دائمی خواهد بود. لذا مکمل اسیدفولیک یکماه قبل بارداری و تا 12 هفته بعد بارداری بایستی استفاده شود. دوز فولیک اسید برای زنان بدون شرط خاص و قصد بارداری 400 تا 800 میکروگرم و در زنان با شرایط خاص 2 تا 5 میلی گرم است.
ویتامین ب12 نیز از جمله ویتامین هایی است که نقش اساسی در تکامل سیستم عصبی به همراه اسید فولیک داشته و برای تولید هموگلوبین و میوگلوبین لازم است.
بنابراین یک مکمل ضروری برای مادران باردار اسید فولیک بهمراه ید و یا حتی ویتامین ب12 است که میتواند موجب کاهش خطر بروز نقایص لوله عصبی جنین، پیشگیری از کم خونی مادر و جنین، افزایش ضریب هوشی جنین و جلوگیری از عقب ماندگی، پیشگیری از کرتینیسم و نقص لوله عصبی جنین ، تنظیم متابولیسم بدن و تولید انرژی شده و برای رشد سیستم عصبی و تکامل بینایی و شنوایی و رشد جنین و شیرخواران ضروری است.
