بیماری تنفسی کووید ۱۹ به صورت پاندمیک در سراسر جهان گسترش یافته که تا می ۲۰۲۱ بیش از حد ۳.۴ میلیون مرگ ناشی از آن گزارش شده است. مطالعات نشان داده‌اند که افراد با بیماریهای زمینه‌ای نظیر چاقی، دیابت، بیماری تنفسی مزمن، بیماری قلبی-عروقی و نقص ایمنی دارای ریسک بیشتری برای ابتلا به فرم شدید این بیماری هستند. کرونا ویروس سال ۲۰۱۹ ، هفتمین کرونا ویروس انسانی است که به دلیل مشابهت زیاد آن با کرونا ویروس عامل بیماری ســارس یا سندرم حاد تنفسی، آن را COV2-SARS نامگذاری کردند و بیماری ناشی از آن به کووید ۱۹ مشهور شد. دلیل اصلی مرگ و میر ناشی از کووید ۱۹ این است که این ویروس به سلول‌های دستگاه تنفسی تحتانی شامل نایژه‌ها و کیسه‌های ریه بیمار حمله کرده و موجب آسیب جدی به ریه و ایجاد ذات الریه حاد شده که می‌تواند کشنده باشد. همچنین حمله ویروس به دستگاه تنفسی موجب تحریک شدید سلول‌های ایمنی و تولید بیش‌از‌حد سیتوکین‌های التهابی می‌شود که به طوفان سیتوکین مشهور است. بیماران مبتلا به کووید شدید، دارای میزان بالای پروتئین‌های التهابی نظیر CRP ، دی-دایمر، سیتوکین‌هایی نظیراینترلوکین ۶ و اینترلوکین-۱بتا و نیز TNF-α می‌باشند.
درمان‌های پزشکی که در حال حاضر برای بیماری کووید ۱۹ مورد استفاده قرار می‌گیرد شامل استفاده از آنتی ویروس، ترکیبات ضدالتهابی و حتی مکمل‌هایی نظیر ویتامین دی می‌باشد. چندین مطالعه نشان داده است که ویتامین دی دارای خصوصیات ضد ویروس بوده و نقش بالقوه‌ای در مقابل آسیب حاد ریه دارد. کمبود ویتامین دی در سرم با افزایش میزان سیتوکین‌های التهابی و افزایش قابل‌توجه خطر پنومونی و عفونت مجاری تنفسی مرتبط است که هر دو به پیشرفت کووید ۱۹ کمک می‌کند. بر اساس مطالعات انجام شده افراد مبتلا به کووید ۱۹ شدید و بستری در بیمارستان، دارای سطوح سرمی پایین ویتامین دی هستند. بر اساس متاانالیز انجام شده، مکمل‌یاری با ویتامین دی دارای ارتباط قابل‌توجهی با کاهش خطر بستری شدن در آی‌سی‌یو، کاهش نیاز به ونتیلاتور و کاهش مرگ‌و‌میر ناشی از کووید ۱۹ می‌باشد. مکمل ویتامین دی و میزان سرمی بالای ۵۰ نانوگرم بر میلی لیتر مشاهده شده است که به کاهش شدت و مدت بیماریهای ویروسی از جمله کووید ۱۹ کمک می‌کند. بر اساس مطالعات صورت گرفته در زمینه ارتباط ویتامین دی و بیماری کووید ۱۹، میزان کافی ویتامین دی سرم بایستی بیشتر از ۳۰ نانوگرم بر میلی لیتر باشد و میزان مطلوب بین ۴۰ تا ۶۰ نانوگرم بر میلی لیتر است.
ویتامین دی یک ویتامین محلول در چربی است که یک ویتامین ضروری در جذب و متابولیسم کلسیم و فسفر بوده و نقش مهمی را در رشد و استحکام استخوان ها، دندان‌ها و تشکیل ماتریکس استخوان، تقویت عضلات بدن و حفظ سیستم قلبی عروقی ایفا می‌کند. همچنین، این ویتامین یک تنظیم‌کننده کلیدی عملکرد سیستم ایمنی بوده که برای ایمنی ذاتی و اکتسابی یک فاکتور مهم محسوب می‌شود. ویتامین دی ایمنی سلولی را با القای یکسری پپتیدها تقویت می‌کند.
قسمت عمده ویتامین دی در داخل بدن با تابش اشعه ماورابنفش خورشید به پوست تشکیل می‌شود. قرار گرفتن ۱۰ تا ۱۵ دقیقه در معرض نور خورشید چند بار در هفته می‌تواند ویتامین دی بدن را تامین نماید. ماهی‌های چرب، ماهی تن، روغن کبد ماهی، زرده تخم مرغ، آب‌پرتقال، محصولات لبنی حاوی مقادیر ویتامین دی هستند. پیش ساز ویتامین دی ساخته شده در پوست و همچنین ویتامین دی موجود در منابع غذایی از لحاظ عملکردی غیر فعال بوده و بایستی به صورت ۱و۲۵ دی هیدروکسی کوله کلسیفرول (کلسی تریول) تبدیل شوند که فعال ترین فرم ویتامین دی در بدن است. تولید پیش ساز ویتامین دی در پوست، بستگی به عرض جغرافیایی، محل زندگی، میزان رنگدانه پوست، سن، طول روز، فصل، الودگی هوا و شغل افراد دارد.
بر اساس تقسیم بندی، مقادیر کمتر از ۱۲ نانوگرم بر میلی لیتر کمبود شدید، ۱۲-۲۰ کمبود، ۲۰-۲۹ ناکافی، بزرگتر مساوی ۳۰ کافی، ۴۰-۶۰ مطلوب و بیشتر از ۱۰۰ مقدار بیش از حد نیاز است.
شیوع فصلی بیماریهای تنفسی نظیر انفولانزا و همچنین کاهش ویتامین دی در سرم در فصول سرد سال خود نشان دهنده ارتباط بین کمبود ویتامین دی و افزایش خطر ابتلا به بیماری های تنفسی است.
نتایج یک مطالعه نشان داده است که بهبود وضعیت ویتامین دی در افراد جامعه و بیماران بستری شده مبتلا به کووید ۱۹ می‌تواند شدت بیماری و مرگ ناشی از آن را کاهش دهد. برخی مطالعات نیز نشان داده‌اند که ویتامین دی در حفظ اتصالات محکم بین سلول‌های پوششی دستگاه گوارش اثر دارد. بنابراین به نظر می‌رسد که ویتامین دی در بیماران کووید نه تنها تقویت‌کننده سیستم ایمنی است بلکه مانع از بین رفتن یکپارچگی سلول‌های پوششی گوارش شده و از ایجاد اسهال جلوگیری می‌کند.
بر اساس مطالعات صورت گرفته، افرادیکه دارای سطوح ویتامین دی کافی باشند شدت و آسیب کمتری از بیماری کووید ۱۹ را تجربه می‌کنند و میزان مرگ و میر در آنها کمتر است. کمبود ویتامین دی به ویژه در گروههای در معرض خطر نظیر افراد پیر و با بیماری زمینه‌ای موجب حمله شدیدتر کرونا ویروس به سیستم ایمنی و ایجاد عفونت شدید در مسیر تنفسی و آسیب به ریه می‌گردد. لذا اثرات تقویت‌کنندگی و تنظیم‌کنندگی ویتامین دی بر سیستم ایمنی آن را به عنوان عامل غیر تهاجمی موثر در مقابله با بیماری کووید ۱۹ پیشنهاد می‌دهد.
بنابراین به منظور حفظ وضعیت ویتامین دی کافی در افراد، استفاده از مکمل ویتامین دی به ویژه در این شرایط همه‌گیری برای پیشگیری از ابتلا و نیز بهبود علایم و کاهش علائم بیماران توصیه می‌شود. لطفا این نکته را توجه داشته باشید که ویتامین دی یک ویتامین محلول در چربی است و به راحتی از بدن دفع نمی‌شود. لذا تجمع بیش از حد آن در بدن می‌تواند مسمومیت ایجاد نموده و عوارض به همراه داشته باشد. از آنجاییکه ویتامین دی محلول در چربی است برای جذب بهتر لازم بعد از غذا مصرف گردد.
بر اساس آخرین گایدلاین، برای افراد بزرگسال با توجه به میزان ویتامین دی بدنشان ، هفته ای یا دو هفته یکبار ۵۰ هزار واحد ویتامین دی توصیه می‌شود تا ۸ هفته که بعد می‌توانند روزی ۱۰۰۰ واحد مصرف نمایند. برای بالای ۱۲ سال، روزانه ۸۰۰ تا ۱۰۰۰ واحد و برای سنین ۲ تا ۱۲ سال نیز یک روز در میان ۱۰۰۰ واحد توصیه می‌گردد.