نقش اسید چرب امگا۳ در بیماران کووید ۱۹

بیماری کووید ۱۹ متاسفانه بیماری است که در طی یکسال و نیم گذشته سراسر جهان را به شدت تحت تاثیر قرار داده است. بر اساس مطالعات صورت گرفته، افراد دارای بیماری‌های زمینه‌ای نظیر دیابت، فشارخون، ناراحتی قلبی، سرطان و … بیشتر در معرض ابتلا به بیماری کووید ۱۹ می‌باشند. در بررسی‌های آزمایشگاهی بیماران مبتلا به کووید ۱۹، لکوپنی، کاهش تعداد گلبول سفید، افزایش میزان آسپارتات آمینوترانسفراز، انعقاد خون غیرنرمال، افزایش غلظت CRP، التهاب و استرس اکسیداتیو نیز مشاهده شده است.
مطالعات نشان داده‌اند که مصرف مکمل هایی نظیر اسیدهای چرب امگا۳ می‌تواند به واسطه کاهش پاسخ های التهابی به بهبود درمان و ریکاوری این بیماران کمک نماید. نتایج یک مطالعه نشان داده است بیمارانیکه دارای بالاترین سطح امگا ۳ در خون بودند در مقایسه با بیمارانیکه کمترین میزان امگا ۳ را در خون خود داشتند، ۷۵ درصد احتمال کمتری برای مرگ ناشی از کووید-۱۹ دارند. به عبارت‌دیگر، خطر نسبی مرگ ناشی از کرونا در بیمارانی که امگا-٣ کمتری داشتند در مقایسه با آنهایی که از سطوح امگا-۳ بالاتری برخوردار بودند، حدود چهار برابر بیشتر بود. بنابراین نتایج این مطالعه نشان می‌دهد که این اسیدهای چرب دریایی می‌توانند به کاهش بروز عوارض جانبی در بیماران مبتلا به کووید-۱۹ کمک نمایند. بااینحال در چند مطالعه دیگر نشان داده شد که دوزهای بالای اسیدچرب امگا۳ می‌تواند مستعد شدن به ویروس کرونا را افزایش دهد. بنابراین نقش آنها در کووید-۱۹ بحث برانگیز است؛ چرا که هم بهبود در اکسیژن رسانی و هم افزایش احتمال آسیب های اکسیداتیو با آنها مشاهده شده است.
ویروس کووید ۱۹ در ابتدا موجب بلوکه شدن فعالیت اینترفرون آلفا و بتا شده که این امر موجب تکثیر کنترل نشده ویروس و در نتیجه شروع یک جریان بزرگ از نوتروفیل‌ها و ماکروفاژهای التهابی در بافت ریه و رهایی بیش از حد سیتوکین‌های پیش التهابی نظیر αTNF-، اینترلوکین۶، اینترلوکین ۱بتا، کموکین‌ها و فاکتورهای رشد می‌شود که این شرایط تحت عنوان طوفان سیتوکین شناخته شده که یک فاکتور کلیدی در بیماران مبتلا به کووید ۱۹ به شمار می‌رود.
یکی از ویژگیهای فعال شدن کنترل نشده پاسخ های التهابی نظیر آنچه که در طوفان سیتوکین اتفاق می‌افتد، تولید بیش از حد سیتوکین‌های پیش‌التهابی مشتق از لیپید همراه با استرس اکسیداتیو است. لذا مکمل‌یاری با اسیدهای چرب امگا۳ می‌تواند در بیماران مبتلا به کووید ۱۹ مهم بوده و به کنترل طوفان سیتوکین، کاهش التهاب و آسیب ریوی کمک نماید.
اسیدهای چرب امگا۳ گروهی از اسیدهای چرب بوده که به دلیل وجود در غشاهای سلولی برای فعالیت‌های فیزیولوژیک بدن دارای نقش حیاتی می‌باشند. انواع اسیدهای چرب امگا۳ شامل آلفالینولنیک اسید (ALA) درمنابع گیاهی و ایکوزاپنتانوئیک اسید (EPA) و دوکوزانوئیک اسید(DHA) در منابع حیوانی. مهمترین منابع غذایی آالفالینولنیک اسید شامل مغز گردو، بذرکتان، دانه چیا، دانه خرفه بوده در حالیکه ماهی‌های چرب نظیر سالمون (نوع وحشی آن دارای امگا ۳ بیشتری نسبت به نوع پرورشی است)، ساردین، شاه ماهی، ماهی تن و … دارای مقادیر بالایی EPA و DHA می‌باشند. ازآنجائیکه توانایی تبدیل ALA به EPA و DHA در بدن انسان محدود است، لذا بایستی منابع غذایی این اسیدهای چرب امگا۳ حیوانی به میزان کافی مصرف شود. آلفالینولنیک اسید به دلیل میزان بالای اکسیداسیون، فراهم زیستی کمتری دارد؛ در حالیکه DHA از آنجاییکه سوبسترای ضعیف‌تری برای بتااکسیداسیون است، قابل‌دسترس‌تر می‌باشد. بر اساس مطالعات انجام شده، در مردان جوان سالم تقریبا ۸% ALA به EPA و ۰-۴% به DHA تبدیل می‌شود؛ درحالیکه در زنان جوان سالم ۲۱% ALA به EPA و ۹% به DHA تبدیل می‌گردد.
اسیدهای چرب امگا۳ نقش مهمی در انسجام ساختاری و سیالیت فسفولیپیدهای غشا دارند و التهاب و واکنش‌های التهابی را تحت تاثیر قرار می‌دهند. اثرات ضدالتهابی EPA و DHA با کاهش آراشیدونیک اسید (اسید چرب امگا۶) در فسفولیپیدهای غشا مرتبط بوده که منجر به کاهش سنتز مدیاتورهای لیپیدی مشتق از آراشیدونیک اسید و افزایش تولید مدیاتورهای لیپیدی مشتق از EPA که دارای خاصیت التهابی کمتر هستند، می‌شود. همچنین عملکرد نوتروفیل‌ها را که اولین خط دفاعی عفونت است، افزایش می‌دهند. اثر ضد التهابی DHA در مقایسه با EPA قوی تر است. ضمن اینکه اسیدهای چرب امگا۳ در تقویت عملکرد سیستم ایمنی نیز موثر می‌باشند.
اسیدهای چرب امگا۳ به ندرت موجب تنفس بد، تغییر در بوی دهان می‌شوند. برخی علائم گوارشی خفیف آنها شامل تهوع، استفراغ، شل شدن مدفوع و افزایش تکرر مدفوع است. همچنین برخی بیماران ممکن است علائم نورولوژیک نظیر گیجی و بیخوابی را نشان دهند. علاوه بر این در افراد دریافت‌کننده داروهای ضدانعقاد نظیر آسپرین و وارفارین، مصرف همزمان این داروها با امگا۳ و روغن ماهی ممکن است موجب خونریزی گردد.
بر اساس توصیه انجمن تغذیه ایران، به بیماران بهبود یافته از کرونا توصیه می‌شود دو بار در هفته ماهی چرب و روزانه دو عدد گردو در صبحانه مصرف کنند و همچنین از روغن های حاوی اسید امگا ۳ نظیر کانولا و … استفاده نمایند.
همچنین با توجه به مشکلات عصبی و روانی و افسردگی بعد از بهبود بیماری، سن بیماران مبتلا به کرونا و اثرات امگا ۳ بر روی تقویت سیستم ایمنی، کاهش افسردگی و محافظت قلبی-عروقی، افراد بایستی روزانه ۵۰۰-۲۵۰ میلی‌گرم امگا۳ از طریق رژیم غذایی و یا در صورت عدم دسترسی از طریق غذا، مکمل امگا۳ دریافت نمایند.
با اینحال در نظر داشته باشید که با توجه به اینکه تا مدتی پس از بهبود از بیماری کرونا، نقص در عملکرد کبد گزارش شده است، لذا مصرف مکمل امگا۳ بایستی با احتیاط صورت پذیرد و آنزیم‌های کبدی مرتبا چک شوند.